İDARİ YARGIDA GÖRÜLEN DAVA TÜRLERİ
İstinaf ve temyiz kanun yolu incelemesi de dahil olmak üzere idari davalara bakma görevi şu mahkemelere aittir:
İdare mahkemesi (İlk derece mahkemesi),
Bölge idare mahkemesi (İstinaf mahkemesi),
Danıştay (Temyiz mahkemesi ve bazı idari davalar için ilk derece mahkemesi)
İdare Mahkemesinin Bakmakla Görevli Olduğu Davalar
İdari yargıda ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’da görülmesi gereken davalar ile vergi mahkemesinin görev alanına giren davalar dışındakilere idare mahkemeleri bakmakla görevlidir. Buna göre idare mahkemesinin görevine giren davalar şu şekildedir:
1-İptal Davaları
Bir idari işlemin hukuka aykırı olması sebebiyle iptal edilmesi talebi ile açılan idari davalardır. İdari işlemler, yetkili idari mercilerin, kamu yaranı amacıyla tek taraflı olarak tesis ettikleri iş ve işlemlerdir. Kural olarak idare: yetkisi dahilindeki işlemleri, başka hiçbir organın onayına ya da kararına ihtiyaç duymaksızın tesis ve icra edebilir. İdari işlemler, hukuka uygunluk karinesinden yararlandıkları için, yargı organlarınca iptaline karar verilinceye dek geçerlidir. Diğer taraftan. Anayasa’nın 125. maddesinde idarenin eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğu düzenlenmiştir. Eş söyleyişle, hukuka aykırı olduğu iddia edilen idari işlemler. İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK) m.2’de tanımlanan idari işlemin iptali davası açılarak ortadan kaldırılabilir. İptal davası açma yetkisi, menfaati ihlal edilen kişilere özgülenmiştir. Yargılama sonucunda, idari işlemin yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden en az birinin hukuka aykırı olduğu tespit edilirse, iptaline karar verilebilir. Bu davalarda görevli mahkemeler idari yargı mercileri olup, genel yetkili mahkeme İYUK m.32 uyarınca dava konusu idari işlemi yapan idari merciin bulunduğu yer mahkemesidir. İdare mahkemelerinde dava açma suresi kural olarak altmış gündür. Ancak idari dava açılmadan önce dava açma süresi içinde iptali istenen işlemin kaldırılması ya da değiştirilmesi için üst makamlara başvuru yapılabilir.
2-Tam Yargı Davaları
Tam yargı davası, idari işlem veya eylem nedeniyle maddi ve/veya manevi zarara uğrayanlar tarafından bu zararların giderilmesi talebiyle idareye karşı açılabilecek tazminat talepli bir idari dava türüdür. Tazminat talepli tam yargı davası özel hukuktaki maddi ve manevi tazminat davalarına benzemekteyse de içeriğinde ciddi farklılıklar barındırmaktadır. İdareye karşı tazminat talepli olarak tam yargı davasının açılabilmesi için, idarenin talep konusu zarara sebep olan hukuka aykırı ve hizmet kusuru olarak değerlendirilebilecek bir eyleminin ve/veya işleminin bulunması gerekir. İdare, kişinin zararına yola açan bu hukuka aykırı eylem ve/veya işlemde kusuru olmasa dahi, nedensellik bağı kurulabilen maddi ve/veya manevi zararı ödemek durumunda kalabilir. İdareye karşı açılacak tam yargı davalarında görevli mahkeme idare mahkemeleri olmakla beraber, yetkili mahkeme dava konusu edilen eylem ve/veya işleme göre farklılık arz edebilir.
3-İdari Sözleşmelerden Kaynaklanan Davalar
Kamu hizmetlerinin yerine getirilebilmesi için gerçekleştirilen idari sözleşmeler nedeniyle taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara dair davalarda idare mahkemeleri görevlidir.
İdari Yargıda Görülen Dava Konusu Örnekleri
Kamu Görevlilerine İlişkin;
Geçici Personel İşleri,
Atama,
Devlet Memurluğundan Çıkarma,
Disiplin Cezaları,
Göreve Son Verme,
Sözleşmenin Feshi,
Lojman İşleri,
Kadroya Alınma
Eğitim Öğretime İlişkin Davalar;
Öğrenci İşleri,
Disiplin,
Yerleştirme-Kayıt-Nakil,
Personel İşleri,
Sınav
Yüksek Öğretim Kurumu’na İlişkin Davalar;
Öğrenci İşleri,
Akademik Unvanlar (Yardımcı Doçent, Doçent, Profesör),
Disiplin,
Atama İşleri
İmara İlişkin Davalar;
Ruhsat-İzin,
İmar Planı,
İmar Affı,
Kentsel Dönüşüm,
Ecrimisil,
Mühürleme,
Yıkım,
Özelleştirme,
Çevre,
Tapu İşlemleri,
İskan
Kamulaştırmaya İlişkin Davalar;
Acil Kamulaştırma,
Kamulaştırmasız El Atma,
Kamulaştırmada Satın Alma,
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti
İhaleye İlişkin Davalar;
Yasaklama Kararları,
Şikayet,
İtirazen Şikayet,
Kamu İhale Kurumu
İşyerlerine İlişkin Davalar;
Ruhsat,
Men,
Para Cezası
Yerel Yönetimlere İlişkin Davalar;
Hizmet Ücretleri,
Denetim,
Ulaşım,
Su ve Kanalizasyon
Meslek Kuruluşlarına İlişkin Davalar;
Barolar, Noterler Odası, Ticaret Odaları, Esnaf ve Sanatkarlar Odası, Ziraat Odası, Sanayi Odası, Diş Hekimleri Odası…
Mesleğe Kabul,
Meslekten Çıkarma,
Disiplin,
Tarife ve Ücret
Yabancılara İlişkin Davalar;
Vatandaşlığın Kazanılması ve Reddi,
Mültecilik ve İkame İzni İşleri,
Yabancıların Çalışma İzinleri,
6458 Sayılı Yabacılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’ndan Kaynaklanan İşler
Vatandaşlığa İlişkin Davalar;
Vatandaşlıktan Çıkarma,
Pasaport İşlemleri,
Kimlik ve Ehliyet Belgeleri,
Diğer Nüfus Müdürlüğü İşlemleri
Kamu Kurum ve Kuruluşlarına İlişkin Davalar;
SGK
İdari Para Cezaları,
İtiraz,
Kurum Personeli Hakkında İşlemler,
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanununun 5 inci maddesi gereğince; 5510 Sayılı Kanunun Geçici 4 Üncü Maddesi Kapsamına Giren Konulardaki Uyuşmazlıklarla İlgili Davalar
HSK
Meslekten çıkarma cezası
Genel Sekreterlik İşlemleri
Özel Kanunlar ve Mevzuatlara İlişkin Davalar;
5411 sayılı Bankalar Kanunu,
5982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu,
4458 sayılı Gümrük Kanunu,
Turizm Mevzuatı,
TÜBİTAK Mevzuatı
BDDK Mevzuatı,
SPK Mevzuatı,
BTK Mevzuatı,
Petrol Piyasası,
Elektrik Piyasası,
Tütün ve Alkol Piyasası,
Emniyet, Jandarma ve Askeri Personele İlişkin Davalar
Sınavlara İlişkin,
Mülakatlara ve Sağlık Nedeniyle Elenmelere İlişkin (POMEM, PYMO, PAEM),
Rütbelere İlişkin (Komiser, Amir, Müdür),
Disiplin Cezaları,
A) Uyarma,
B) Kınama,
C) Aylık kesme,
Ç) Kısa süreli durdurma,
D) Uzun süreli durdurma,
E) Meslekten çıkarma,
F) Devlet memurluğundan çıkarma,
KHK ve Olağanüstü Hal İnceleme Komisyonu Tarafından Verilen Kararlara Karşı Davalar
Kamu görevinden, meslekten veya görev yapılan teşkilattan çıkarma ya da ilişiğin kesilmesi,
Yurtdışı öğrencilikle ilişiğin kesilmesi,
Dernekler, vakıflar, sendika, federasyon ve konfederasyonlar, özel sağlık kuruluşları, özel öğretim kurumları, vakıf yükseköğretim kurumları, özel radyo ve televizyon kuruluşları, gazete ve dergiler, haber ajansları, yayınevleri ve dağıtım kanallarının kapatılması,
Emekli personelin rütbelerinin alınması,
Olağanüstü hal kapsamında yürürlüğe konulan kanun hükmünde kararnamelerle gerçek veya tüzel kişilerin hukuki statülerine ilişkin olarak doğrudan düzenlenen işlemler,
